1) EU, ASEAN, NAFTA etc hna hmanh nih Federalism hi athat tuk caah an hmang cuah mah mi asi kati duhnak asi. Europe ram i, independent ram bantuk kansi hnu lawng ah Federalism hi kan hmang lai katinak asi lo i, ti duh hnawh mi zawng asi lo. Germany khi Federal Union asi. Federalism ah hin ahme, angan, asang, aniam tahnak a um lo. Amah le asi ning te in, hmang kho asi kati duh i, kan mah ca zawng ah atha bik mi asi rih ko kati duhnak asi.
2) Kawl nih Hlenhphu te kan rak si mi cu, kan mah palh asi. Atuchan ah Hlenhphu te kansi lonak caah, kani zuam aherh i, cu cu kan ram le miphun adawt mi vialte nih kan tuah aherh mi asi. Zokhua bawi kha Thibaw nih ahlenh kho lo mi cu atha tuk. Asinain, U Ne le Chan Htoon te nih September 24, 1947 ni ah "Drafted yet Secretly Amended" Constitution Debate tuah pi lo i, "Adopted" akan tuah ter mi kha kan mah palh asi. Dr. Maung Maung nih Constitution Commentary atial lio ah, "Kawl ram ah miphun tampi kan um ti asi ko nain, Sri Lanka hna bantuk in holh aa theih lo mi kansi lo. Buddhist biaknak ah kani khat dih deuh, Kawl holh kan hmang deuh, kan Culture aa khat dih, kan um, kan ei nak ah kani khat dih deuh" tiah (The Our Constitution of the Union of Burma 74 (1959) ah atial mi hna kan leh kho lo, kan el/al kho lo mi hi cu, kan mah san tlai lo deuh asi tiah karuah.
3) Globalization hi tih anung tuk caah, Federal Union of Burma, ASEAN, UN members hna si aherhnak cu asi. Africa ram i, Coffee acin mi pawl Coffee man cu, USA Califonia i, Starbuck Coffee Company zung nih aman an duh ning in an khiah. USA ah Starbuck Coffee hrai khat (Tall cu US $ 1.68) asi. Africa ram ah Coffee cuai khat cu, US $ 1.50 hrawng asi. Hi hi Globalization tih anungnak asi i, cu ruang ah cun, EU, ASEAN, NAFTA etc hna hi federalism kha lak i, serh an si nak asi. Cu caah, Globalization hi khamh khonak caah cun, kan mah te in um angah lo i, kan kiangkap a um mi hna he kan um ti aherh. Cu lo ah cun, Bill Gate nih kan ram akan cawk lai i, amah inn sak mi ah akan um ter lai i, amah rian kan tuan lai i, thla fatin inn man kan pek sual lai.
4) SPDC Constitution Referendum ah doh ding cu aherh tuk caah, CNF, CNLD, MPP, ZNC le Civic Organizations hna nih timhlamhnak an tuah cuah mah. Chin Forum nih alternative dohnak le cawnnak caah tiah Chinland Constitution Draft cu initiate atuah. CNC nih ram chung ah an lut pi. Chin Forum nih ram chung mi hna athli te in a lak hna i, training apek. Hi vialte hi Meithla tlaih lo i, tuah kho dih siseh law, ahohmanh nih Meithal tlaih lo in tuah an duh cio ko lai. Cu caah, kaa khat tal ah itel ve i, tuan ve aherh tuk nak asi. Khaui ka hmanh ah kani tel lo ah cun, zei pipa kan si lai lo.
5) Vawleicung ah hin apawi ngai mi cu, zeibantuk Dohthlennak poh thisen chuah lo in ahlawh atling mi a um lo. Gandhi i, non-violence movement kha mi 100,000 hrawng an thi khah. Socialist le Communist dohthlenak hna millions in an thi khah. French Revolution tampi an thi. American Revolution tampi an thi. Afak tuk. Tuah lo ah le, Kawl kuttang ah an duh ning poh in um i, thih ding thiam thiam asi. Tuah ah cun, hlawh tling asi lai nain, mi tampi nunnak pek ding asi. Ithimh ding pakhat kan ngei. Tuah lo i, Kawl Kuttang ah Second Class Citizens i um i, acan azatik ah thih thiam thiam maw kani thim lai? Kawl kuttang in luatnak caah ahar taktak mi dohthlennak cu tuah i, harnak thihnak he ram le miphun caah nunnak pek cu maw kani thim lai?
Damte in,
Salai Ngun C. Lian
2) Kawl nih Hlenhphu te kan rak si mi cu, kan mah palh asi. Atuchan ah Hlenhphu te kansi lonak caah, kani zuam aherh i, cu cu kan ram le miphun adawt mi vialte nih kan tuah aherh mi asi. Zokhua bawi kha Thibaw nih ahlenh kho lo mi cu atha tuk. Asinain, U Ne le Chan Htoon te nih September 24, 1947 ni ah "Drafted yet Secretly Amended" Constitution Debate tuah pi lo i, "Adopted" akan tuah ter mi kha kan mah palh asi. Dr. Maung Maung nih Constitution Commentary atial lio ah, "Kawl ram ah miphun tampi kan um ti asi ko nain, Sri Lanka hna bantuk in holh aa theih lo mi kansi lo. Buddhist biaknak ah kani khat dih deuh, Kawl holh kan hmang deuh, kan Culture aa khat dih, kan um, kan ei nak ah kani khat dih deuh" tiah (The Our Constitution of the Union of Burma 74 (1959) ah atial mi hna kan leh kho lo, kan el/al kho lo mi hi cu, kan mah san tlai lo deuh asi tiah karuah.
3) Globalization hi tih anung tuk caah, Federal Union of Burma, ASEAN, UN members hna si aherhnak cu asi. Africa ram i, Coffee acin mi pawl Coffee man cu, USA Califonia i, Starbuck Coffee Company zung nih aman an duh ning in an khiah. USA ah Starbuck Coffee hrai khat (Tall cu US $ 1.68) asi. Africa ram ah Coffee cuai khat cu, US $ 1.50 hrawng asi. Hi hi Globalization tih anungnak asi i, cu ruang ah cun, EU, ASEAN, NAFTA etc hna hi federalism kha lak i, serh an si nak asi. Cu caah, Globalization hi khamh khonak caah cun, kan mah te in um angah lo i, kan kiangkap a um mi hna he kan um ti aherh. Cu lo ah cun, Bill Gate nih kan ram akan cawk lai i, amah inn sak mi ah akan um ter lai i, amah rian kan tuan lai i, thla fatin inn man kan pek sual lai.
4) SPDC Constitution Referendum ah doh ding cu aherh tuk caah, CNF, CNLD, MPP, ZNC le Civic Organizations hna nih timhlamhnak an tuah cuah mah. Chin Forum nih alternative dohnak le cawnnak caah tiah Chinland Constitution Draft cu initiate atuah. CNC nih ram chung ah an lut pi. Chin Forum nih ram chung mi hna athli te in a lak hna i, training apek. Hi vialte hi Meithla tlaih lo i, tuah kho dih siseh law, ahohmanh nih Meithal tlaih lo in tuah an duh cio ko lai. Cu caah, kaa khat tal ah itel ve i, tuan ve aherh tuk nak asi. Khaui ka hmanh ah kani tel lo ah cun, zei pipa kan si lai lo.
5) Vawleicung ah hin apawi ngai mi cu, zeibantuk Dohthlennak poh thisen chuah lo in ahlawh atling mi a um lo. Gandhi i, non-violence movement kha mi 100,000 hrawng an thi khah. Socialist le Communist dohthlenak hna millions in an thi khah. French Revolution tampi an thi. American Revolution tampi an thi. Afak tuk. Tuah lo ah le, Kawl kuttang ah an duh ning poh in um i, thih ding thiam thiam asi. Tuah ah cun, hlawh tling asi lai nain, mi tampi nunnak pek ding asi. Ithimh ding pakhat kan ngei. Tuah lo i, Kawl Kuttang ah Second Class Citizens i um i, acan azatik ah thih thiam thiam maw kani thim lai? Kawl kuttang in luatnak caah ahar taktak mi dohthlennak cu tuah i, harnak thihnak he ram le miphun caah nunnak pek cu maw kani thim lai?
Damte in,
Salai Ngun C. Lian
